كنيسة نصارى الحبشة ( باللغة التركية )

HABEŞ HRİSTİYAN KİLİSESİ

DR.NİZAR NABEEL ABUMUNSHAR HİRBAWİ

Tercüme: Özlem KAYA

BELGENİN AÇIKLAMALARI VE ÖZEL ARŞİVLEME


Bu tarihi belge M.1886 senesinde ortaya çıkmıştır[1].

Belge  İstanbul’da Osmanlı arşivi kayıtlarında BOA,Y.A.HUS,194/19 rakam altında sayılı ve arşivlenmiş bir şekilde bulunmuştur.


Bu ender tarihi belge Osmanlı padişahı Abdülhamid Han ya da aynı şekilde bildiğimiz İkinci Abdülhamid Han dönemine işaret eder.


Belge Osmanlı İmparatorluğu’na bağlı arşiv belgeler dairesi ışığında ortaya çıkmıştır. Bu belgeyi bugün başbakan olarak  nitelendirdiğimiz o zamanlarda ise aynı görevde bulunan  sadrazam, Osmanlı müslümanlarının halifesi Abdülhamid Han’a yollamıştır.


Bu belge Habeş Kralı Yohanna, onun halkı ve  rahipleri adına sadrazam tarafından Osmanlı Devleti ve İkinci Abdülhamid Han’a  şükranlarını ve minnetlerini sunduğu bir mektuptu.Çünkü Abdülhamid Han  Filistin’ de özellikle Kudüs  şehrinde Habeş rahiplerine has bir  kilise yapılmasına izin vermişti.

Aynı şekilde bu belge imparatorluğun resmi protokol,usül ve işlemlerini ve en yüksek piramitine kadar  hiyerarşi disiplinini yansıtmaktadır.

Bu mesaj dikkatli  okuduğunda Habeş Kralı’ nın  Osmanlı İmparatorluğu’na minnet ve şükranlarını sunduğu  bir mektup gönderdiği ortaya çıkmaktadır.Bu durumda başbakan , mektupta gelenleri gözden geçirme ve orada yazılanları sultana özet şeklinde aktarma  hakkına sahiptir.

O DEVİRDE OSMANLI İMPARATORLUĞU’NUN
DİPLOMASİ  İLİŞKİLERİ

Osmanlı devri göze çarpan özellikleri ile diğer devletlerden  ayrılmaktadır.Osmanlı İmparatorluğu’nu diğer devletlerden ayıran en önemli özelliği, alınan tüm kararların siyasi ve dini boyutlar ışığında  alınmış olmasıdır.

Osmanlı, dış siyaset alanındaki ilişkilerinde  ilgi ve siyasi menfaatler,dini ve ideolojik boyutlar arasında birlikte hareket etmiştir.

Osmanlı İmparatorluğu’nun himayesinde yaşayan azınlıklar özellikle Hristiyanlığın tüm mezhepleri,Yahudi,Ermeni azınlıklarına karşı davranışlarında bunu açıkça görmek mümkündür.Ve bu belge Habeş Hristiyanları için bir örnek teşkil etmektedir.Çünkü bu izinle Osmanlı İmparatorluğu Habeşlilere kutsal topraklarda dini özgürlük hakkı tanımıştır[2].

Osmanlı ruhu,Osmanlı şefkati ve Osmanlı merhameti bütün bu ayrı din  ve ırktaki insanları İslam hoşgörüsü altında birleştirerek dünyaya adalet,huzur ve kudret dersi vermiştir.

Evet, Osmanlı İmparatorluğu burada siyasi ve ideolojik bir mesaj atmakla kalmayıp aynı zamanda Habeş ümmetiyle ilgili ilişkilerinde güçlü ve farklı  iletişim adımları atmaya başlamıştır.

Ve bu,  keşişler ve rahibeler  ve Kudüs şehrinde yaşayan Habeş halkının  adına Habeş Kralı Yohanna’nın bizzat kendi ismiyle mesaj atmasıyla  güzel bir şekilde  gerçekleşmiştir.

İZNİN TABİATI VE ALAMETLERİ

Bu izin , Habeşli keşişler ve rahibeler için mukaddes şehirde, surların dışında bir kilise  inşa etmek için özel bir izin formatındaydı.

Bu izinlerden bir kısmı İslam Devleti’nin himayesi altında  inançlarını özgürce yaşama, ibadetleriyle meşgul olma ve zimmilerin ve hristiyanların haklarıyla ilişkili  dini boyutlar taşımaktadır.

Bir kısmı da kutsal kitap ayetlerinde olduğu gibi her müslüman için  ideolojik yapılandırmanın bir parçası olarak    Kudüs’ ün geleceğini ve kimliğini korumaktadır.

Bu tarzda  bir denge şekli  ,mantıksal ve siyasi okumalar,hakların verilmesi,kimliğin korunması,demografik kontrol altında bir imparatorluk  olarak Osmanlı Devleti’nin Kudüs’te stratejik iskan politikalari uygulaması ve şehir planlaması yaptı.Ve diğer dinler için isabetli atışlar yaparak  stratejik  ibadet yerleri tahsis etti.

Bu izin,  Osmanlı Devleti’nde Müslümanlar ve Gayri Müslimler’in  ibadet özgürlüğü  için en yüksek makamdan çıkmıştır.

Gayri Müslimler bu izin sayesinde Müslümanların himayesi altında kimsenin müdehalesi olmadan  dinlerini rahat bir şekilde yaşama fırsatı bulmuşlardır.

FİLİSTİN’DE DİĞER DİNLERE TABİ OLANLAR VE OSMANLI  İMPARATORLUĞU

Doğrudur ki Osmanlı Devleti, hakim olduğu coğrafya üzerinde diğer dinlere tabi olanlar  için dini hakların verilmesi ve dinlerini özgürce yaşayabilmeleri konusunda çok dikkatliydi.


O dönemlerde imparatorluk toprağı haricinde her mezhebin   doğal uzantılarının olması sebebiyle  Osmanlı Devleti’nin varlığı ,siyasi anlayışı ve tarihi  açısından önemli olduğu için  bu konunun üzerinde itinayla çalışmıştır.

Osmanlı devrindeki derin ve ağır siyaset uygulamalarından  birisi de Sultan İkinci Abdülhamid Han döneminde Filistin’in  Şam ülkelerine  bağlı idari kısımlardan çıkarılmış olması ve onu doğrudan  Osmanlı  İmparatorluğu’nun  başkentine bağlı bir yönetim merkezi  kılınmasıdır[3].

Halife Filistin’de olan büyük  küçük çalışmalar,kalkınmalar, tehditler ve yaşamın tüm detaylarını bizzat takip ediyordu…Çünkü o diğer devletlerin Filistin’i sömürgeleri altına almak istediklerini biliyordu[4].

Bu sebeple Filistin’de Gayri Müslimler’in yerleşmesi ,ibadet yerleri, mabetler ,kiliselerin inşası ya da bunların restorasyon çalışmaları ,yol ve alt yapı çalışmaları , genel veya özel alanlardan birinde yapılan projeler için sultandan ya da İstanbul’da bir özel daireden izin alınması gerekiyordu.

Sadece Gayri Müslimler için değil ,Müslümanlar içinde bu prosedür geçerliydi!...
Onlar  yeşili alanları  tahsis etmeyi  sevdiğinden ve şehrin tabiatının,güzelliklerinin,dokusunun  bozulmaması için  gereken önemi ve özeni gösteriyorlardı……

Asırlarca hukukun,adaletin,hakkın ve doğruluğun bayrağını sallayan bu devlet işte o,  Osmanlı İmparatorluğu’ydu……

EN ÖNEMLİ KAYNAKLAR

1- Gökkubbe altında birlikte yaşamak  / العيش معا تحت سماء واحدة / Living together under the same sky / T.C. - Başbakanlık - Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü /1. Baskı.

2- Filistin … Resimli Tarih-Tarihi başlangıçtan itibaren tüm zamanlara kadar inebilen tarihi bir araştırma zinciri فلسطين .. التاريخ المصور - دراسة تاريخية متسلسلة منذ بدء التاريخ وحتى أحداث الساعة)/Dr.Tarık Muhammed Essuveydan/Uluslararası Baskı Grubu-Kuveyt/M.2005 4. Baskı.

3- Osmanlı belgelerinde Filistin ( Palestine in Ottoman Documents / T.C. Republic of Turkey - General Directorate of State Archives / Yayın No: 102 / İstanbul / 2009 .